Pandharpur
This is a holy place of Shri.Vitthal and Shri.Rukmini. It is also known as the Southern Kashi of India and Kuldaivat of Maharashtra State. It is located at a distance of 72 kms by road. from Solapur District headquarters. The Pandharpur Railway Station falls on the Miraj-Kurduwadi-Latur railway track.
The ancient temple of Shri.Vitthal was renovated in 1195 A.D. There are many other temples of Indian Dieties and Mathas (Dharmshalas) of many Saints. The Chandrabhaga (Bhima) river flows through the City. Large number of devotees from all over Maharashtra and surrounding States gather at Pandharpur mainly to celebrate the Aashadhi and Kartiki Ekadashis every year in addition to the regular rush of devotees everyday.
The Palaquins (Palakhi) of various Saints originating from various locations gather at Wakhari, five kms. from Pandharpur for the Waari festival. The various daily rituals like Kakda Aarati, Mahapooja, Mahanaivedhya, Poshakh, Dhooparati, Padyapooja, Shejarti etc are performed in the main temple of Lord.Vitthal.
The main temple Vithoba Temple
After Namdev Payari there are three small rooms called Mukti Mandap. After crossing the Mukti Mandap there is a quadrangle of about 120’ x 60’ with wooden pillars, presently called as Vithal Sabha Mandap. After crossing this sabha mandap one enters a hall known as Solkhamb, by reason of the fact that its superstructure rests on 16 pillers. One of the pillar is plated with Gold at the base and silver above it and is known as Garood Khamb. Near solkhamb there is a large stone slab with inscription of 1208 A.D. Close to the Solkhamb mandap, towards the sanctum is a small hall called Chowkhambh as the superstructure rests on four pillars.
From the chowkhambhi hall one is let into the shrine or Gabhara, a small room about 6’ square consists of a platform of 3’ height with silver canopy above and on this platform stands the idol of Shri. Vithoba which attracts millions every year. The idol is called by different names Vithoba, Pandurang, Pandhari, Vithal, Vithalnath etc. Behind Vithoba temple in the north east corner of the temple, facing east is the temple of Rukmini, the consort of Vithoba. It has a Gabhara, entry / exit, outer hall and a sabha mandap.
Paadsparshdarshan
Every devotee not only entere the sanctum irrespective of the dress/caste/creed, but even places his or her head on the feet of the deity actually touching it. And this is a privilege prized and exercised by all devotees. This Padsparshadarshan is unique and not found in most of the Hindu temples elsewhere. For padsparsha Darshan it requires 2 to 3 hours on ordinary days, 4 to 5 hours on weekly holidays and Ekadashi day and upto 24 to 36 hours on Yatra days.
Mookh Darshan
Wednesday is regarded as the auspicious day in the week and Ekadashi, the auspicious day in the month. The Aashadi, Kartiki, Magh and Chaitra Ekadashis are the four major festivals of the temple. Out of these four, the first two festivals attract a large crowd about 8 to 10 lakhs.
Apart from these, festivals like Gudipadwa, Ramanavami, Dasara and
Deepawali are also celebrated. There are three major events Ashadhi
Ekadashi i.e immediately after onset of Monsoon season. All the farmers
complete their pre mansoon farming works. All the Warkaris (pilgrims)
visit Pandharpur Pilgrim Centre from allover India including
Maharashtra, Karnataka, Gujarat, Rajasthan, Tamilnadu, and Andhra
Pradesh. States. It is a very big long march of Warkaris (Pilgrims) from
the various other pilgrim centre from Maharashtra as below.
About 2 lakh Warkaris marching from pilgrim Alandi of Sant Dnyaneshwara and from Dehu of Sant Tukaram’s pilgrim centers and many other warakaris join this march on their way to this long route of Alandi-Dehu to Pandharpur. In all about 7 – 8 lakh devotees visit Pandharpur for Aashadi Ekadashi. Katiki Ekadashi comes immediately after the monsoon season is over and many warakaris visit Pandharpur from Dehu, Alandi, Newasa etc. and other parts of Maharashtra. About 3 – 4 lakhs devotees visit Pandharpur. Maghi Ekadashi comes in the initial period of summer season. About 2 lakh devotees visit Pandharpur. Chaitri Ekadashi comes generally in the month of April. About 1 lakh devotees visit for this ekadashi.
About 2 lakh Warkaris marching from pilgrim Alandi of Sant Dnyaneshwara and from Dehu of Sant Tukaram’s pilgrim centers and many other warakaris join this march on their way to this long route of Alandi-Dehu to Pandharpur. In all about 7 – 8 lakh devotees visit Pandharpur for Aashadi Ekadashi. Katiki Ekadashi comes immediately after the monsoon season is over and many warakaris visit Pandharpur from Dehu, Alandi, Newasa etc. and other parts of Maharashtra. About 3 – 4 lakhs devotees visit Pandharpur. Maghi Ekadashi comes in the initial period of summer season. About 2 lakh devotees visit Pandharpur. Chaitri Ekadashi comes generally in the month of April. About 1 lakh devotees visit for this ekadashi.
How to Reach:
By Air
Nearest Air port is Pune and Kolhapur.By Train
Pandharpur railway station falls on the Kurduwadi-Miraj route of Central Railway.By Road
It is located 72 kms from Solapur.पंढरपूर
पंढरपूर : हे श्री विठ्ठल व श्री रूक्मिणी यांचे पवित्र स्थान आहे.
पंढरपूर भारताची दक्षिण काशी व महाराष्ट्राचे कुलदैवत म्हणुन पण प्रसिध्द
आहे. सोलापूर जिल्हा मुख्यालयापासून ७२ कि.मी. अंतरावर वसले आहे. पंढरपूर
रेल्वे स्थानक मिरज-कुर्डूवाडी-लातूर ह्या रेल्वे मार्गावर आहे.
श्री विठ्ठलाच्या प्राचीन मंदिराचे ई स ११९५ मध्ये जीर्णोद्धार करण्यात आले. शहरात इतर हिंदू देवतांचे मंदिरे व अनेक संतांचे मठ (धर्मशाळा) आहेत. पंढरपूर शहर चंद्रभागा (भीमा) नदीच्या काठावर वसले आहे. आषाढी व कार्तिकी एकादशी व्यतिरिक्त पंढरपुरात १२ महिने नेहमीच महाराष्ट्रातील व लगतच्या राज्यातून असंख्य संख्येने भाविक विठूरायाच्या दर्शनासाठी गर्दी करतात. आषाढी व कार्तिकी वारीसाठी राज्यातील विविध ठिकाणाहून संतांच्या पालख्या निघून वाखरी येथे जमतात.
विठ्ठल मंदिरात काकडा आरती, महापूजा, महानैविध्य, पोशाख, धुपारती, पाद्यपूजा, शेजारती इत्यादी विविध नित्योपचार केले जातात. मुख्य मंदिरात नामदेव पायरी दरवाजातून प्रदेश करून पश्चिम दरवाजातून मंदिरातून बाहेर पडताना खालील देव देवतांचे दर्शन होते.
विठ्ठल मंदिर हे पंढपूर शहराच्या मध्यवर्ती भागात वसलेले आहे. मंदिराला
एकूण ८ प्रवेश द्वार आहेत. मंदिराचे मुख्य प्रवेश द्वार हे
पूर्वेकडील महाद्वार म्हणजे नामदेव नामदेव पायरी हे आहे. नामदेव पायरीखाली
प्रसिद्ध संत नामदेव यांचे पार्थिव शरीर त्यांच्या इच्छेप्रमाणे पुरले आहे.
नामदेव पायारीहून मंदिरात प्रवेश केल्यावर ३ लहान कप्प्याचे मुक्ती मंडप लागते. मुक्ती मंडपातून आत गेल्यावर १२०’ x ६० ‘ परिमाणाचे विठ्ठल सभा मंडप लागते. तेथून पुढे गेल्यास आपण सोळखांब मध्ये प्रवेश करतो. १६ खांबाच्या आधारावर हे दगडी मंडप उभारले असल्याने ह्याला सोळखांब असे नाव पडले आहे.
ह्या सोळा खाम्बापैकी एका खांबाला सोने व चांदीच्या पत्र्यांनी मढविलेले आहे व हे खांब गरुड खांब म्हणुन प्रसिद्ध आहे. सोळखांब जवळच एका मोद्ठ्या दगडावर ई स १२०८ असा उल्लेख सापडतो. सोळखांब कडून गाभ्यारात प्रवेश करताना चार खांबावर उभारलेले चौखांब आहे. चौखांबातून आपण गाभ्यारात प्रवेश करतो. मुख्य गाभारा ६ चौरस फुटाचा असून ३ फुट उंचीचा चांदीने मढविलेला कट्टा आहे. ह्या कट्ट्यावर श्री विठ्ठलाची मूर्ती आहे. विठ्ठल हा विठोबा, पंढरी, पांडुरंग, विठ्ठल नाथ आदि नावानी पण प्रसिद्ध आहे. मुख गाभ्याऱ्याच्या मागील बाजूस उत्तर पूर्वेला रूक्मिणी मातेचे मंदिर आहे. रूक्मिणी मंदिरात गाभारा, सभा मंडप, हॉल, दर्शनासाठी आत जाण्याची व बाहेर पडणयाची व्यवस्था आहे.
पंढपुरात सर्व जाती धर्माच्या भाविकांना गाभ्यारात प्रवेश मिळतो व
विठ्ठला चरणी माथा टेकण्याची संधी मिळते. अशी माथा टेकून दर्शन
घेण्याची संधी ईतर मंदिरात क्वचितच उपलब्ध आहे. पद स्पर्श दर्शनासाठी
साधारण दिवशी २ टे ३ तास, साप्तहिक सुट्टीला व एकादशी दिवशी ४ टे ५ तास व
यात्रा काळात ३४ टे ३६ तास लागतात.
मुख दर्शन
ज्या भक्तांना वेळेअभावी पद स्पर्श दर्शन शक्य नाही त्यांना २५ मीतर लांबून विठ्ठलाचे व १५ मीटर लांबून रुक्मिणीचे दर्शन शक्य आहे. मुख दर्शनासाठी १५ टे २० मिनिटाचा कालावाधी लागतो.
पंढरपुरात बुधवार हा आठवडयाचा पवित्र वार व एकादशी हि तिथी पवित्र तिथी
मानली जाते. आषाढी एकादशी वारी, कार्तिकी एकादशी वारी, माघ एकादशी वारी व
चैत्र एकादशी वारी हे चार महत्त्वाचे वारी उत्सव आहेत. ह्या चार वारी पैकी
आषाढी व कार्तिकी वारीसाठी जवळपास ८ ते १० लाखाचा वारकरी भक्त समुदाय
उपस्थित असतो.
ह्या चार वारी व्यतिरिक्त गुडी पाडवा, रामनवमी , दसरा व दिवाळी हे उत्सव पण मोठया भक्ती भावाने साजरा केला जातो. पावसाळा सुरु झाल्यानंतर आषाढ महिन्यात आषाढी एकादशीचा उत्सव असतो. सर्व शेतकरी शेतातील पावसाळ्या पूर्वीचे मशागत व पेरणीचे काम संपवून आषाढी वारीमध्ये सामील होतात. महाराष्ट्रीतील विविध ठिकाणाहून संतांच्या पालख्या पंढरपूरकडे प्रस्थान करतात. संतांच्या पालख्या पायी प्रवास करून आषाढी एकादशीला पंढरपुरात पोहोचतात व श्री विठ्ठल रुक्मिणीचे दर्शन घेवून माघारी फिरतात. महाराष्ट्राबरोबरच कर्नाटक, गुजरात, राजस्थान, तमिळ नाडू ब आंध्र प्रदेश ह्या राज्यातून पण वारकरी मोढ्या संख्येने वारीमध्ये सामील होतात.
आळंदी हून संत ज्ञानेश्वर व देहू येथून संत तुकाराम महाराजाच्या पालखीसोबत जवळपास २ लाख वारकरी विविध दिंड्यातून पंढरपूरकडे पायी प्रस्थान करतात. ह्या सोबतच महाराष्ट्रातील विविध ठिकाणाहुन इतर संतांच्या पालख्या प्रस्थान करतात. जवळपास ७-८ लाख वारकरी आषाढी एकादशी च्या काळात भेट देवून विठ्ठलाचे दर्शन घेतात.
पावसाळा संपल्यानंतर लगेच कार्तिक महिन्यात एकादशीला पंढरपुरात दुसरी मोठी वारी भरते. जवळपास ३-४ लाख वारकरी कार्तिकी एकादशीच्या काळात पंढरपूरला भेट देतात. उन्हाळयाचे सुरुवातीला माघ महिन्यात एकादशीला माघी यात्रा होते. जवळपास २ लाख वारकरी ह्या काळात पंढरपूरला भेट देतात. हिंदू वर्ष्याच्या सुरुवातीला चैत्र महिन्यात एकादशीला चैत्री यात्रा होते. जवळपास १ लाख वारकरी ह्या काळात पंढरपूरला भेट देतात.
श्री विठ्ठलाच्या प्राचीन मंदिराचे ई स ११९५ मध्ये जीर्णोद्धार करण्यात आले. शहरात इतर हिंदू देवतांचे मंदिरे व अनेक संतांचे मठ (धर्मशाळा) आहेत. पंढरपूर शहर चंद्रभागा (भीमा) नदीच्या काठावर वसले आहे. आषाढी व कार्तिकी एकादशी व्यतिरिक्त पंढरपुरात १२ महिने नेहमीच महाराष्ट्रातील व लगतच्या राज्यातून असंख्य संख्येने भाविक विठूरायाच्या दर्शनासाठी गर्दी करतात. आषाढी व कार्तिकी वारीसाठी राज्यातील विविध ठिकाणाहून संतांच्या पालख्या निघून वाखरी येथे जमतात.
विठ्ठल मंदिरात काकडा आरती, महापूजा, महानैविध्य, पोशाख, धुपारती, पाद्यपूजा, शेजारती इत्यादी विविध नित्योपचार केले जातात. मुख्य मंदिरात नामदेव पायरी दरवाजातून प्रदेश करून पश्चिम दरवाजातून मंदिरातून बाहेर पडताना खालील देव देवतांचे दर्शन होते.
मुख्य मंदिर
नामदेव पायारीहून मंदिरात प्रवेश केल्यावर ३ लहान कप्प्याचे मुक्ती मंडप लागते. मुक्ती मंडपातून आत गेल्यावर १२०’ x ६० ‘ परिमाणाचे विठ्ठल सभा मंडप लागते. तेथून पुढे गेल्यास आपण सोळखांब मध्ये प्रवेश करतो. १६ खांबाच्या आधारावर हे दगडी मंडप उभारले असल्याने ह्याला सोळखांब असे नाव पडले आहे.
ह्या सोळा खाम्बापैकी एका खांबाला सोने व चांदीच्या पत्र्यांनी मढविलेले आहे व हे खांब गरुड खांब म्हणुन प्रसिद्ध आहे. सोळखांब जवळच एका मोद्ठ्या दगडावर ई स १२०८ असा उल्लेख सापडतो. सोळखांब कडून गाभ्यारात प्रवेश करताना चार खांबावर उभारलेले चौखांब आहे. चौखांबातून आपण गाभ्यारात प्रवेश करतो. मुख्य गाभारा ६ चौरस फुटाचा असून ३ फुट उंचीचा चांदीने मढविलेला कट्टा आहे. ह्या कट्ट्यावर श्री विठ्ठलाची मूर्ती आहे. विठ्ठल हा विठोबा, पंढरी, पांडुरंग, विठ्ठल नाथ आदि नावानी पण प्रसिद्ध आहे. मुख गाभ्याऱ्याच्या मागील बाजूस उत्तर पूर्वेला रूक्मिणी मातेचे मंदिर आहे. रूक्मिणी मंदिरात गाभारा, सभा मंडप, हॉल, दर्शनासाठी आत जाण्याची व बाहेर पडणयाची व्यवस्था आहे.
पद स्पर्श दर्शन
ज्या भक्तांना वेळेअभावी पद स्पर्श दर्शन शक्य नाही त्यांना २५ मीतर लांबून विठ्ठलाचे व १५ मीटर लांबून रुक्मिणीचे दर्शन शक्य आहे. मुख दर्शनासाठी १५ टे २० मिनिटाचा कालावाधी लागतो.
पंढरपुरातील मुख्य सण व उत्सव
ह्या चार वारी व्यतिरिक्त गुडी पाडवा, रामनवमी , दसरा व दिवाळी हे उत्सव पण मोठया भक्ती भावाने साजरा केला जातो. पावसाळा सुरु झाल्यानंतर आषाढ महिन्यात आषाढी एकादशीचा उत्सव असतो. सर्व शेतकरी शेतातील पावसाळ्या पूर्वीचे मशागत व पेरणीचे काम संपवून आषाढी वारीमध्ये सामील होतात. महाराष्ट्रीतील विविध ठिकाणाहून संतांच्या पालख्या पंढरपूरकडे प्रस्थान करतात. संतांच्या पालख्या पायी प्रवास करून आषाढी एकादशीला पंढरपुरात पोहोचतात व श्री विठ्ठल रुक्मिणीचे दर्शन घेवून माघारी फिरतात. महाराष्ट्राबरोबरच कर्नाटक, गुजरात, राजस्थान, तमिळ नाडू ब आंध्र प्रदेश ह्या राज्यातून पण वारकरी मोढ्या संख्येने वारीमध्ये सामील होतात.
आळंदी हून संत ज्ञानेश्वर व देहू येथून संत तुकाराम महाराजाच्या पालखीसोबत जवळपास २ लाख वारकरी विविध दिंड्यातून पंढरपूरकडे पायी प्रस्थान करतात. ह्या सोबतच महाराष्ट्रातील विविध ठिकाणाहुन इतर संतांच्या पालख्या प्रस्थान करतात. जवळपास ७-८ लाख वारकरी आषाढी एकादशी च्या काळात भेट देवून विठ्ठलाचे दर्शन घेतात.
पावसाळा संपल्यानंतर लगेच कार्तिक महिन्यात एकादशीला पंढरपुरात दुसरी मोठी वारी भरते. जवळपास ३-४ लाख वारकरी कार्तिकी एकादशीच्या काळात पंढरपूरला भेट देतात. उन्हाळयाचे सुरुवातीला माघ महिन्यात एकादशीला माघी यात्रा होते. जवळपास २ लाख वारकरी ह्या काळात पंढरपूरला भेट देतात. हिंदू वर्ष्याच्या सुरुवातीला चैत्र महिन्यात एकादशीला चैत्री यात्रा होते. जवळपास १ लाख वारकरी ह्या काळात पंढरपूरला भेट देतात.
No comments:
Post a Comment